Juli 2024
Tijdens de vorige etappe maakten we kennis met de Hoëgne, en ook deze etappe blijft de rivier ons nog geruime tijd gezelschap houden. We verlaten het water even om in Sart-lez-Spa een pauze in te lassen. En dan dalen we opnieuw een vallei in, ditmaal die van het riviertje de Wayai. Dat brengt ons langs het drooggelegde Lac de Warfaaz naar Spa.
Een redelijk korte etappe, maar een bezoekje aan het ooit zo mondaine bobo-stadje vinden we altijd weer de moeite waard.
Nog meer brugjes langs en over de Hoëgne rivier
Kaart
Reis info
Je organiseert deze tocht best vanuit Verviers.
Vanuit het binnenland is er altijd om het uur een trein naar Verviers (lijn Oostende - Brugge - Gent - Brussel - Leuven - Liège - Verviers), in de week soms zelfs om het halfuur.
Aan het station Verviers-Central heb je de keuze:
- Ofwel neem je de TEC E21 expressbus naar Malmedy en Bütgenbach. Na 14 minuten stap je uit aan de halte Sart-lez-Spa Route de Solwaster. Van daar is het nog 10 min. stappen tot bij de bushalte Sart-lez-Spa Roquez. Onze track toont hoe je vanaf deze plaats afdaalt naar de Hoëgne waar de wandeletappe start. In de week rijdt deze bus om het uur, op zaterdag om de twee uren, en op zondag niet.
- Of je neemt TEC bus 294 naar Trois-Ponts of TEC bus 394 naar Reuland. Die bussen zetten je op 27 minuten af aan de halte Roquez waar je de wandeletappe start. Deze bussen rijden in de week en op zaterdag afwisselend om het uur, weekends om de 2 uur.
Ook voor de terugkeer vanuit Spa heb je de keuze:
- Op de Place Royale neem je in de week en op zaterdag om het uur TEC bus 388 naar Verviers-Central. Op zondag rijdt de bus om de 2 uren. Afhankelijk van het gevolgde traject doet de bus er 40 minuten of een dik uur over. Onderweg stopt de bus in Pepinster waar je eventueel al een trein naar Liège en verder naar het binnenland kunt nemen.
- In Spa zijn er ook twee treinstations. Alle dagen rijdt er om het uur een trein die je via Pepinster naar Verviers-Central brengt. De rit duurt een halfuurtje. Net zoals met de bus kan je ook uitstappen in Pepinster om over te stappen op een andere trein naar Liège en verder naar het binnenland.
(Controleer deze info altijd zelf met de websites en apps van de betrokken openbaar vervoer maatschappijen - NMBS, De Lijn, TEC... Dienstregelingen wijzigen regelmatig, en verschillen naargelang het tijdstip van de verplaatsing)
De tocht - juli 2024
Een korte tocht, ideaal voor een bezoekje aan Spa. Zorg ervoor dat je tenlaatste rond 10 uur begint te stappen, dan raak je op een redelijk ontspannen manier altijd tussen 14 uur en 15 uur in Spa. Tijd genoeg om er nog wat rond te struinen en te genieten van wat het wereldbekende waterkuuroord je op dat moment te bieden heeft.
Aan de Pont de Belleheid eindigt de populaire Promenade de la Hoëgne. Voor de meeste bezoekers begint en eindigt hun kennismaking met de Hoëgne bij dat ene wandelstukje. Maar GRP 573 wil het daarbij niet laten en volgt de rivier nog een dikke vier kilometer verder stroomafwaarts. Het contrast is groot. Wandelaars kom je op dit traject nog nauwelijks tegen. Nochtans hoeft ook dit deel van de rivier niet onder te doen voor de Promenade de la Hoëgne. We volgen de waterloop nu eens van dichtbij, dan weer op een afstand, of we lopen er hoog boven. Ook hier zijn er brugjes, en zelfs enkele bezienswaardigheden.
We passeren de ingang van een al lang afgesloten leisteengroeve, een activiteit die net zoals de steenkoolmijnen nefast was voor de mijnwerkers die er hun longen mee stuk maakten.
Nog wat verder passeren we een plaats waar turf opgegraven werd die nog dateerde van het einde van de laatste ijstijd. De smurrie was bestemd voor de kuurbaden in Spa waar de gasten nog altijd duur betalen om er een bad in te nemen. De site was in gebruik tot 1994 en wordt nu beheerd als een natuurreservaatje. Je ziet nog een karretje dat via een spoorbaantje de hellng opgeduwd werd om dan overgeladen te worden op een vrachtwagen richting Spa. Tegenwoordig is de in Spa gebruikte turf afkomstig van een plaats tussen Mont Rigi en Botrange.
En ook langs dit stuk Hoëgne krijg ik maar niet genoeg van de soms helderbruine kleur van het water als de zon er op schijnt. Als je het mij vraagt is dit een van de meest markante kenmerken van de Hoge Venen. Dat bruin heeft niets uitstaans met de bruine kleur die rivieren aannemen als er stroomopwaarts plots veel neerslag valt. Dat is een vuil bruin door omgewoelde bodems en allerlei afval dat meespoelt. Niets te maken met het doorzichtig schitterend bruin van het water dat wegstroomt van de Hoge Venen.
Ter hoogte van het gehuchtje Croupet-du-Moulin steken we een laatste keer de Hoëgne over. Een asfaltweg stijgt de vallei uit, richting Sart-lez-Spa. We passeren een prachtig landhuis, le Manoir de Croupet du Moulin. Na wat gegoogle blijkt dit een uitvaartlocatie te zijn. Tot 36 mensen kunnen er logeren om samen afscheid te nemen van een dierbare afgestorvene. Prijsoffertes worden op aanvraag toegestuurd. Weer een manier om nog meer geld te verdienen met het (kapitaalkrachtige) verdriet van de medemens?
Een brug brengt ons naar de overkant van het E42 betonlint, en nog wat verder komen we aan in Sart-lez-Spa. De gemeente (die bij Jalhay hoort) is al bekend in de 10e eeuw als een landbouwnederzetting. De 15e eeuw is voor Sart-lez-Spa de glorietijd. De metaalindustrie in de valleien van de Wayai en de Hoëgne brachten hoge welstand voor het dorp. De ijzersmelterijen en plaatslagerijen waren bekend in de wijde omtrek. Hun producten werden tot ver buiten het Prinsbisdom Liège verhandeld.
De wraakexpeditie die Karel de Stoute ondernam in 1468 na zijn overwinning in Liège, zette de streek in vuur en vlam en verwoestte ook alle industrie in Sart-lez-Spa. Toch kwam de plaats er terug bovenop en wist het met zijn metaalnijverheid welvarend te blijven tot de 18e eeuw. Al die tijd bleef Sart-lez-Spa een van de belangrijkste vijf bans van het land van Franchimont. De buurgemeente Spa ging pas later Sart-lez-Spa overvleugelen met de opkomst van het kuurtoerisme.
Dat alles belet niet dat het centrum van Sart-lez-Spa ook vandaag nog een bezoekje meer dan waard is. Het toerisme infokantoor op de centrale plaats kan je er alles over vertellen. Van de kerk met zijn stoere verdedigingstoren, over verschillende historische gebouwen rond het marktplein dat nog altijd deels een grasvlakte is, tot de perroen die dateert van de 15e eeuw.
Op en rond het marktplein zijn een taverne, een kleine supermarkt, een beenhouwerij en een bakker te vinden. Op de hoofdweg N640 die de gemeente doorkruist vindt je bovendien de bushalte Monument vanwaar, indien nodig, TEC bussen 294 en 394 je naar Verviers brengen.
We verlaten Sart-lez-Spa om via een onverharde veld/bosweg af te dalen naar de Wayai-vallei. Het Wayai riviertje is amper 15 km lang en ontspringt in de buurt van Cockaifagne op de rand van de Hoge Venen. Onderweg voedt het het meer van Warfaaz, stroomt het door (of beter gezegd 'onder') Spa, om dan in Marteau uit te monden in de Hoëgne.
Ons pad volgt redelijk hoog de beboste valleihelling zodat de Wayai lange tijd onzichtbaar blijft. Uiteindelijk daalt het tot bij een wegje waar auto's de Wayai kunnen oversteken. Wij niet, want het GR traject stuurt ons de andere kant op om uit te komen op een redelijk drukke verkeersweg. Die moeten we een paar honderd meter volgen om dan aan de overkant een paadje te vinden dat vlak langs de Wayai loopt. Daarbij verrassen we een koppel dat hier met de mobilhome een romantisch plekje bij het water vond. Niks mis mee, maar hun loslopende hond heeft het niet op ons begrepen en stormt door het ondiepe water op ons af. De vrouw lijkt niet te beseffen wat er gebeurt, maar de man slaagt er net op het nippertje in om het dier hard schreeuwend te stoppen en te doen terugkeren. Zowel wij als zij waren goed geschrokken. Ze hadden niet in de gaten dat op die plek ook wandelaars konden langskomen. Ze verontschuldigden zich uitvoerig. Tja, hoe luidt die algemene regel ook alweer? Honden altijd aan de leiband ... Het duurde wel even voor onze hartslag terug zijn normale ritme vond.
We komen aan bij het meer van Warfaaz en dat betekent dat we nu op het grondgebied van Spa beland zijn. Dit is altijd weer een plek om even halt te houden en te genieten van het zicht op de hoog opspuitende fontein en het spektakel van de pedalo's die hun best doen om niet in het nevelgordijn van de fontein terecht te komen.
Maar ook hier weer een verrassing! Het meer is weg, compleet drooggelegd. De bodem is begroeid met struikgewas en hier en daar zie je een smal stroompje zich een weg kronkelen door de begroeiing. Het moet toch al wat geleden zijn dat we hier nog eens passeerden, want het meer werd al drooggelegd in 2022. De beslissing werd genomen na de catastrofale overstromingen in 2021. De bedoeling is dat het meer uitgediept wordt, waarvoor enorme hoeveelheden slib moeten afgevoerd worden. Ook de dam moet versterkt en gemoderniseerd worden, en het systeem dat het water in de buizen moet leiden die het onder Spa door zullen transporteren, wordt compleet herbouwd en verbeterd. Maar van al die mooie plannen is twee jaar later nog altijd niets gerealiseerd.
Terwijl we de wandelweg langs het meer volgen kijken we nog eens achterom. Het kasteeltje van Balmoral staat nog altijd hoog op zijn heuvel, maar de watervlakte waar het op uitkeek is verdwenen. Een absurd beeld.
Bijna bij de dam gekomen stuurt GRP 573 ons terug de heuvel op. We volgen een pad dat onderaan de terreinen passeert die bij de imposante villa's en oudere landhuizen van Balmoral horen. Af en toe ontwaren we hoger tussen de bomen enkele van die exclusieve optrekjes. Alleen al de naam Balmoral moet duidelijk maken dat hier alleen maar plaats is voor rijkdom, standing en belangrijkheid. Zouden de eigenaars van de terreinen die we passeren trouwens ooit het pad waar we lopen zelf gevolgd hebben? Ik denk het niet.
Nu naderen we wel echt het centrum van Spa. Dat wordt duidelijk als we vanaf een uitzichtpunt een mooi zicht krijgen op de stad beneden ons. We bevinden ons boven de "montagnes russes" die ten noorden van de stad oprijzen. De naam van deze heuvels verwijst naar de Russische keizerin Katharina II die dol was op de avontuurlijke sledetochten die ze organiseerde in de heuvels rond het toenmalige Sint-Petersburg. Het zijn de vele begoede russen die in Spa kwamen kuren die de naam hier populair maakten. Geleidelijk aan ging de naam ook verwijzen naar de achtbanen die in pretparken steevast bij de meest spectaculaire attracties horen.
Vanaf deze plaats daalt een zigzaggend pad naar de stad, maar voor ons gaat de tocht verder langs het Hesse Paviljoen. Ooit was dit een populaire plaats waar prins Hesse-Rhinfels vanaf 1769 graag zijn feestjes organiseerde tijdens zijn verblijf in Spa. Van de toenmalige grandeur schiet vandaag wel niet veel meer over.
We lopen verder langs een pad dat een verlengstuk is van de Rue du Jeu de Paume, een spel dat in navolging van de Franse aristocratie uiteraard ook in Spa ingang vond. Uiteindelijk bereiken we het punt waar we afscheid nemen van het GRP 573 traject. Tijd om af te dalen naar Spa ...
Over het stadje van de bobo's, het Café de l'Europe, vertellen we later meer als we er via een of andere GR terug zullen door lopen.
Sfeerbeelden
